نحوه اجرای چاه ارت در ساختمان

یکی از قسمت هایی که مربوط به سازه ها است و بسیار اهمیت دارد، چاه ارت است. با توجه به قوانینی که نظام مهندسی برای ساخت تمامی ساختمان های مسکونی، اداری و تجاری وضع کرده است، اجرای چاه ارت در ساختمان از واجبات بوده و در صورت عدم اجرا می‌تواند باعث جریمه ها و ضرر های زیادی شود. ما در این مقاله سعی کردیم تمامی اطلاعاتی که در خصوص چاه ارت و نحوه اجرای آن در ساختمان وجود دارد را بیان کنیم تا شما اطلاعات دقیقی داشته باشید. با ما همراه باشید.

چاه ارت چیست؟

درواقع این چاه، چاله ای است که در زیر ساختمان در عمق مناسبی از زمین که رطوبت خاک رسیده باشد قرار دارد. از این چاه برای تخلیه بار های الکتریکی ناگهانی استفاده می‌شود. زمانی که تمامی وسایل برقی به این چاه متصل بوده و یک شخص در حال استفاده از آن وسیله باشد، در زمان نشتی جریان برق یا نوسانات ناگهانی برق، جریان الکتریکی از بدن فرد یا از طریق چاه ارت مسیری را طی کرده و از ایجاد مشکلاتی مانند برق گرفتگی و … جلوگیری خواهد کرد.

در نظر داشته باشید جریان الکتریکی برق تمایل زیادی به طی کردن مسیری با مقاومت پایین دارد و همین موضوع باعث می‌شود تا بجای عبور از بدن یک شخص که مقاومت بالایی برابر 2500 الی 5 هزار اهم دارد، مسیر خود را به چاه ارت که مقاومت بسیار پایینی برابر 2 اهم دارد، عبور کند. و همین موضوع باعث می‌شود تا اجرای چاه ارت یا به عبارت سیستم ارتینگ از تمامی افراد در برابر خطر برق گرفتگی محافظت کند.

انواع کاربرد چاه ارت برای ساختمان های مسکونی، تجاری و اداری

همانطور که گفته شد چاه ارت و یا سیستم ارتینگ به منظور تخلیه الکتریکی جریان های ناگهانی و ناخواسته برای حفظ سلامت اشخاص ساکن در ساختمان در برابر خطر برق گرفتگی اجرا می‌شود ولی قطعا به جز این مورد اجرای چاه ارت در ساختمان مزایای دیگری نیز دارد که در زیر می‌توانید آنها را مشاهده کنید:

• جلوگیری از آسیب وسایل برقی در زمان تغییرات ناگهانی ولتاژ، عوامل طبیعی مانند رعد و برق و اضافه بار الکتریکی
• از بین بردن ولتاژ اضافی ایجاد شده و جلوگیری از افزایش ولتاژ
• تقویت سیگنال های رادیویی و مخابراتی با منحرف کردن امواج مخرب
• از بین بردن پارازیت ها و نویز ها جهت عملکرد بهتر تجهیزات الکتریکی

عوامل موثر در عملکرد سیستم ارتینگ ساختمان

عوامل زیادی در علمرکرد سیستم چاه ارت ساختمان دخالت دارند. برای مثال شرایط خاک زمین، محل حفر چاه ارت و شرایط آب و هوایی منطقه از مهم ترین عوامل موثر در عملکرد چاه ارت بحساب می‌آیند. همانطور که گفته شد چاه ارت برای تخلیه شدن بار های الکتریکی ناگهانی استفاده می‌شود و از این رو هرچقدر که مقاومت الکتریکی خاک کمتر باشد، به مراتب باعث بهتر شدن عملکرد سیستم ارتینگ خواهد شد.

برای اینکه بتوانید مقاومت خاک را متوجه شوید باید به چند عوامل توجه ویژه داشته باشید. این موارد چهار عامل هستند که باعث تغییر در مقاومت خاک خواهند شد. در زیر می‌توانید آنها را بشناسید:

• دمای خاک
• رطوبت خاک
• چگالی خاک
• املاح موجود در خاک محل حفر چاه ارت

برای اینکه درک بهتری از عوامل موثر در عملکرد سیستم ارتینگ داشته باشید بهتر است بیان کنیم که افزایش دمای خاک، رطوبت و املاح معدنی خاک باعث افزایش میزان مقاومت و کاهش چگالی باعث کم شدن مقاومت مخصوص خاک خواهد شد. متاسفانه بسیاری از افراد به این موضوع توجهی نداشته و باعث می‌شوند تا عملکرد سیستم ارتینگ به میزان قابل توجهی کاهش پیدا کند.

چه زمانی باید برای اجرای چاه ارت اقدام کرد؟

زمانی که شما اقدام به ساخت پروژه و ساختمان خود می‌کنید، باید توجه داشته باشید که قبل از آرماتور بندی و بتن ریزی فونداسیون گسترده، نسبت به انتخاب محل چاه ارت و حفر آن اقدام کنید. در نظر داشته باشید که قرار دادن آرماتور های تقویتی در اطراف چاه ارت از واجبات بوده و باید تمامی اموری که مربوط به آن است را انجام دهید.

روش های مختلف اجرای چاه ارت در ایران

اگر بخواهیم بصورت کلی روش های اجرای چاه ارت در ایران را بیان کنیم، باید به دو روش عمقی و سطحی اشاره کرد که این دو روش برای اجرای سیستم ارتینگ کاملا به شرایط مختلفی مانند عمق چاه ارت، مقاومت زمین و خاک، رطوبت و میزان چگالی خاک بستگی دارد. از روش سطحی برای جا هایی استفاده می‌شود که بنابه دلایل فنی امکان حفاری چاه ارت وجود نداشته باشد. به همین منظور بیشترین استفاده از روش های اجرای سیستم ارت عمقی می‌باشد.

در نظر داشته باشید که علاوه بر روش های مختلف اجرای سیستم ارتینگ که به دو مورد سطحی و عمقی وجود دارد، روش های دیگری نیز وجود دارند که بر اساس شکل استفاده از سیم و کابل مسی طبقه بندی خواهند شد. در زیر به تمامی آنها اشاره کرده ایم:

• چاه ارت حلقه ای
• چاه ارت سبدی
• چاه ارت میله ای
• چاه ارت صفحه مسی

روش اجرای چاه ارت حلقه ای

برای اجرای این نوع چاه ارت، سیم یا کابل مسی (می‌توان از فولاد گالوانیزه نیز استفاده کرد) حداقل به قطر شش میلی متر حول یک محور با فاصله های کم پیچیده شده و قطر حلقه ایجاد شده معمولا سه الی پنج متر هستند. این حلقه های مسی را در عمق حدود یک متر داخل زمین نصب می‌کنند.

روش اجرای چاه ارت سبدی

همانطور که از اسم این روش مشخص است، سیم و کابل مسی به شکل یک سبد به یکدیگر بافته شده و در داخل چاه ارت قرار می‌گیرند. معمولا از این روش برای استفاده نکردن از جوش و ارتباط بیشتر سیم مسی با خاک زمین محبوبیت زیادی دارد. بنابراین احتمالا این روش اجرای چاه ارت را در ساختمان های زیادی مشاهده کرده اید.

روش اجرای چاه ارت میله ای

برای اجرای این نوع سیستم ارتینگ باید یک میله مخصوص در عمق چاه نصب شده و کابل مسی که با یک جوش مخصوص به نام کد ولد به میله متصل شود.

روش اجرای چاه ارت صفحه مسی

قطعا از اسم این نوع روش متوجه شده اید که بجای استفاده از کابل مسی، میله چاه ارت و … از یک صفحه مسی استفاده می‌شود. این روش جزو شناخته شده ترین روش های اجرای سیستم ارتینگ در ساختمان است و اکثر استفاده ها از این روش است. ساده ترین روش اجرای چاه ارت مختص چاه ارت صفحه مسی بوده و با حفر کردن چاه و جوش سیم های همبندی به صفحه مسی قابل انجام است.

مراحل نصب و اجرای چاه ارت

از آنجایی که مطرح کردیم اکثر ساختمان های ایران از روش عمقی برای اجرای سیستم ارتینگ خود استفاده می‌کنند، مراحل نصب و اجرای چاه ارت برای ساختمان های مسکونی، اداری و تجاری به شرح زیر می‌باشد:

1. در نظر گرفتن محل مناسب برای حفر چاه ارت
2. حفر چاه با عمق استاندارد و مناسب جنس خاک
3. ریختن آب یا محلول آب نمک به حدود ده الی بیست سانتی متر با خاک نرم یا موادی که مقاومت خاک را کاهش می‌دهند در کف چاه
4. بعد از زیرسازی باید یک کابل مسی به صفحه مسی جوش خورده و به صورت عمودی در وسط چاه ارت قرار بگیرد.
5. مخلوط ذغال و نمک یا مواد مخصوص تا 20 سانتی متر بالاتر از صفحه مسی پر می‌شود.
6. یک روز بعد باید نسبت به نصب یک لوله پلیکا به قطر حدود 10 سانتی متر در مرکز چاه قرار گیرد.
7. این لوله صرفا برای ریختن آب داخل چاه ارت و حفظ  رطوبت آن خواهد بود.
8. داخل لوله پلیکا باید باشن تا سطح چاه پر شود.
9. در آخر کابل مسی که از داخل چاه خارج شده است را به کابلشو به شینه ارت تابلو برق متصل شده و کابل همبندی، قسمت فلزی ساختمان و شاسی آسانسور به تابلو وصل خواهد شد.
10. تست نهایی چاه ارت

تمامی این مراحل باید به درستی و طبق اصول استاندارد انجام شود تا بیشترین بازدهی را داشته باشد. یک سری نکات کلیدی و مهم در خصوص اجرای چاه ارت وجود دارد که در ادامه بیشتر در خصوص آن صحبت خواهیم کرد.

نکات مهم اجرای چاه ارت در ساختمان

برای اینکه بیشترین عملکرد و کارایی را سیستم ارتینگ داشته باشد باید در هنگام نصب چاه تمامی نکات زیر را رعایت کنید:

• برای اجرای چاه ارت با بنتونیت باید از پودر رسانا یا دوغاب بنتونیت با غلظت بالا و یکنواخت استفاده شود.
• قبل از سفت شدن بنتونیت از ریختن خاک درون چاه خودداری کنید.
• کابل مسی حتما باید در مرکز چاه قرار داده شود.
• از کابل مسی مفتولی باید برای اجرای چاه ارت استفاده شود.
• قطر کابل مسی حداقل باید 25 میلی متر مربع باشد.
• کابل مسی باید کاملا سالم و بدون خوردگی باشد.
• اتصال کابل مسی به تابلو برق باید توسط کابلشو انجام شده و قطر مناسبی داشته باشد.

برای اینکه با مشکلی مواجه نشوید پیشنهاد می‌کنیم تمامی این نکات را در زمان اجرای چاه ارت یا سیستم ارتینگ به یاد داشته باشید.

قانون ایران برای ساختمان هایی که چاه ارت دارند

دولت ایران برای اجرای سیستم ارتینگ در داخل تمامی ساختمان ها یک سری قوانین و مقررات وضع کرده است. طبق مبحث سیزدهم مقررات ملی ساختمان اتصال سیم ارت به صفحه مسی باید به دو روش انجام شود:

1. یک کابلشو مسی مجهز به حداقل دو عدد پیچ با مهره‌های قفل‌کننـده، به انتهای اتصال نصب می‌شود. این کابلـشو به وسیله پیچ‌های مسی به صفحه مسی متصل خواهد شد.
2. به جای اتصالات پیچی، اتصالات با استفاده از جوش اکسیژن یا لحیم سخت قابل اجرا خواهد بود.
3. توجه داشته باشید که اتصال به کابلشو و کابلشو به صفحه مسی در تمامی سطوح تماس باید جوشکاری شود. همچنین، در اجرای اتصالات نباید از لحیم نرم (سرب یا قلع) استفاده کرد.

نحوه تست چاه ارت چگونه است؟

یکی از اقداماتی که بسیار اهمیت داشته و شما باید بعد از اجرای چاه ارت انجام دهید، تست و آزمایش آن است. تست چاه ارت به معنای اندازه گیری مقاومت اهمی چاه ارت گفته می‌شود. برای تست چاه ارت باید دو هفته از نصب آن گذشته باشد. البته برای مواقع خاص می‌توان به محض تکمیل چاه ارت از دستگاه ارت سنج استفاده و مقاومت آن را بررسی و کنترل کرد.

آسان ترین روش تست چاه ارت با کمک فیوز مینیاتوری 10 آمپری انجام می‌شود. در این روش باید یک سیم برق به فیوز متصل شده و سیم خروجی چاه ارت را به فیوز متصل کرد. در صورتی که فیوز بپرد نشان دهنده مقاومت مناسب چاه ارت است.

سخن آخر

ما در این مقاله سعی کردیم تمامی نکات و مواردی که در خصوص اجرای چاه ارت وجود دارد را بیان کنیم. امیدواریم که توانسته باشیم به شما در این امر کمکی کرده باشیم. ممنونیم که تا به اینجا همراه هادی سیم بودید.